Bijen en wespen
Onbekend maakt onbemind. Als er één groep in het dierenrijk is waarvoor dit geldt, dan is het wel de insecten. Op enkele "aaibare" soorten, zoals vlinders en libellen na, worden veel insecten weinig gewaardeerd. Neem nu solitaire bijen en wespen. We hebben in Nederland meer dan 600 soorten. Steken doen ze niet, en ze zijn zeer nuttig bij de bestrijding van schadelijke insecten en de bestuiving van bloemen. Deze boeiende beestjes zijn sterk in aantal achteruit gegaan. Dat komt onder andere door het gebruik van bestrijdingsmiddelen en de nettere bouwwijze. Ook in keurig aangeharkte stadstuintjes valt er nauwelijks nestgelegenheid te vinden. Met enkele eenvoudige maatregelen kunt u solitaire bijen en wespen een handje helpen. Er zal een fascinerende wereld voor u opengaan.
Weetjes
- Solitaire bijen leggen hun eieren per stuk in een aparte broedkamer. Hierin maken ze een mengsel van stuifmeel en nectar, waarop ze het ei afzetten. Solitaire wespen gebruiken dierlijk voedsel voor hun larven, zoals rupsen, luizen, vliegen of spinnen
- Bevruchte eieren ontwikkelen zich tot vrouwtjes. Hiervoor maakt de moederbij of -wesp een grotere broedkamer, die ze dieper van de ingang situeert. De onbevruchte eieren, waaruit zich mannetjes ontwikkelen, komen in kleinere broedkamers, dichter bij de nestingang
- Een broedgang die in gebruik genomen is, is te herkennen aan een afsluitend dekseltje
- Veel soorten solitaire bijen zijn gespecialiseerd in een bepaalde plantensoort, met een beperkte bloeitijd. Daarom zijn verschillende soorten alleen actief met het afzetten van eieren in de periode dat de betreffende planten bloeien
- Solitaire wespen hebben zich gespecialiseerd in bepaalde prooidieren en zijn alleen actief in de periode dat deze prooidieren aanwezig zijn.
- Uit het ei ontwikkelt zich een larve. Als deze de voedselvoorraad geconsumeerd heeft, spint hij zich in een cocon. Daar verpopt hij zich en vliegt uit. Afhankelijk van de soort kan dit hele proces enkele weken tot maanden duren.
Wat u kunt doen voor solitaire bijen en wespen
- Laat eens wat dood hout staan in de tuin. In zachte, rottende delen van bomen kunnen gemakkelijk nestplaatsen uitgegraven worden
- Holle stengels zijn ook zeer geliefd als nestplaats. Laat daarom op enkele plaatsen verdorde stengels gedurende een langere tijd staan
- Zorg voor de aanwezigheid van een aantal kale plekjes op een zonnige plaats. Hier maken zandbijen graag gebruik van om hun nest in te graven. Dit kunnen plekken zijn tussen planten, tegels maar ook een steile wand met leemhoudend zand
- Breng kleinschalige afwisseling aan. Biedt zonnige, luwe plaatsen aan om op te warmen, ruige hoekjes waar prooidieren bemachtigd kunnen worden en diverse bloeiende planten als nectarbron
- Water (vijver) vinden veel soorten erg aantrekkelijk
- Klei of leem kan gebruikt worden voor het afdichten van nestgangen
- Bouw een insectenmuur, bijenblok of insectenhotel
egels
Wie kent ‘m niet, dat leuke beest met z’n stekeltjes, dat zich oprolt als het zich niet veilig voelt. Egels komen regelmatig in tuinen, om voedsel te zoeken of een plekje te zoeken voor hun winterslaap.
Ze zijn vooral in de schemering en ’s nachts actief en leggen dan vaak vaste routes af, die wel 5 km lang kunnen zijn. Ze eten allerlei insecten, wormen en slakken. Overdag slapen ze in een goed verborgen holletje van mos of bladeren, vaak onder takken- hopen of braamstuiken. Egels kunnen ongeveer 10 jaar oud worden. Maar meestal halen ze die leeftijd niet. Het verkeer eist helaas erg veel slachtoffers, maar ook sterven er onnodig veel egels door vergiftiging of verdrinking in vijvers.
Weetjes
Van melk raken Egels aan de diarree. Dit kunt u ze dus beter niet geven!
Ook bijvoeren is in principe overbodig. Ze redden zichzelf prima. In de handel is overigens wel speciaal egelvoer verkrijgbaar
Egels houden een lange winterslaap: van november/december tot april/mei
De egel is wettelijk beschermd
Wat je kunt doen voor de egel
Maak je tuin toegankelijk voor egels door kleine openingen onderin heggen en schuttingen te maken.
Heb je een vijver met steile of gladde randen? Breng een schuin loopplankje, bekleed met gaas, naar de oever aan. Zo kunnen egels er weer uitkomen.
Gebruik geen gif. Egels kunnen doodgaan aan het eten van vergiftigde insecten en slakken.
Laat op een rustige plaats in de tuin, liefst onder wat struiken, blad- of takken- hopen liggen. Die kunnen door egels als dagrustplaats gebruikt worden.
Je kunt ook een egelhuis bouwen. Diverse bouwtekeningen circuleren op internet. Egelhuizen zijn eventueel ook kant-en-klaar in de handel verkrijgbaar.
Als je bij je tuinwerkzaamheden op een nest jonge egels of egels in winterslaap stuit, dek ze dan weer toe zoals je ze aangetroffen hebt en laat ze verder met rust.
Controleer voor je tuinafval verbrandt of er zich geen egels in bevinden.
Egel EHBO
Overige informatiebronnen
Egelopvang Zoetermeer (met links naar alle andere egelopvangcentra in Nederland)
The Garden Safari - De Egel (Erinaceus europaeus)
Natuurpunt - Egelpagina
waarneming.nl - Egel - Erinaceus europaeus
Wikipedia - Egel
Zoogdiervereninging VZZ - Egelpagina
huiszwaluwen
De huiszwaluw is een zeer beweeglijk vogeltje met een witte keel en buik en een opvallende witte stuit. De staart is kort en gevorkt. Hij arriveert eind maart in ons land na een lange reis uit Afrika, waar hij overwintert.Hij broedt in een kommetje van klei en zand, dat gebouwd wordt onder het (liefst lichtgekleurde) oversteek aan de buitenkant van huizen en schuren. Het zijn kolonievogels, die hun nesten vaak dicht bij elkaar maken. Per nest worden meestal 4 of 5 eieren gelegd. Vaak zijn er twee of drie legsels per jaar.De huiszwaluw eet enorme hoeveelheden muggen en andere vliegende insecten, die al vliegend gepakt worden. In september begint de tocht naar Afrika. Er zijn nog zo’n 100.000 paar Huiszwaluwen in Nederland. Dat waren er rond 1975 350.000. De achteruitgang wordt onder anderen veroorzaakt door vermindering van de nestgelegenheid.
Weetjes
Van nature is de Huiszwaluw een rotsbewoner. Maar bij gebrek aan rotsen voldoen gebouwen uitstekend
Voorzieningen voor nestgelegenheid kan je het beste treffen aan de noord- of oostzijde. Hierdoor wordt oververhitting door de zon tegengegaan
Laat oude nesten hangen, ook in de winter! Anders maak je grote kans dat de zwaluwen volgend jaar niet terugkomen
De huiszwaluw staat op de Rode Lijst omdat hij erg is achteruitgegaan
Wat je kunt doen voor de huiszwaluw
Is je huis of schuur aan een verfbeurt toe, schilder de oversteken dan in een lichte kleur, geel of wit. Huiszwaluwen hebben hier een sterke voorkeur voor. Het beste kan je dit buiten het broedseizoen (mei - september) doen
Als je daarvoor wat ruimte op je erf hebt, kan je aan het begin van het broedseizoen een kleine modderplaats aanbieden. Door een onbegroeide plek met de tuinslang of een paar emmers water vochtig te houden, ontstaat een modderige plaats waar Huiszwaluwen specie voor hun nest kunnen verzamelen. Zorg ervoor dat de plek een vrije aanvliegroute heeft. Je kunt er wat hooi- of stro bijleggen als extra nestverstevigingsmateriaal
Het eerste begin van een nest is het lastigst. De zwaluwen zoeken vaak plekken met wat houvast, zoals een uitstekende steen, een stekkerdoos o.i.d. Door het aanbrengen van een latje op zo’n 10 cm onder de oversteek van het dak bied je wat extra houvast aan de onderkant van de nesten, die daardoor minder snel afbrokkelen
Als er geen modder in de buurt voorhanden is kunnen kunstnesten uitkomst bieden. De kans dat huiszwaluwen kunstnesten betrekken wordt groter als er in de omgeving al zwaluwkolonies zijn, of recent zijn geweest. Je kunt zelf een kunstnest maken, of bestellen in de handel.
Houdt door tijdig snoeien begroeiing in de aanvliegroute van huiszwaluwnesten vrij
Soms zorgen zwaluwen voor poepoverlast. Dit is eenvoudig te voorkomen door op ca. 50 cm onder de nesten een mestplankje te monteren. Doe het niet dichter bij de nesten, anders kunnen eksters en kauwen vanaf de plank het nest bereiken. Door 3 cm ruimte tussen het plankje en de muur te laten, voorkom je dat zwaluwen een nest er onder maken.
Poster zwaluwen
Overige informatiebronnen
Natuurpunt.be - Acties voor de Huiszwaluw
Sovon.nl - huiszwaluw (met gegevens over verspreiding, aantallen en trends)
Vogelbescherming Nederland - Huiszwaluw
Vogelvisie - Huiszwaluw
Waarneming.nl - Huiszwaluw - Delichon urbicum
YouTube - Vogelwerkgroep Neede over Huiszwaluwnestkasten
Zwaluwen, Adviesbureau op non-profit basis
libellen
Libellen zijn fascinerende insecten. Ze zijn prachtig om te zien met hun grote vleugels en gracieuze manier van vliegen. We hebben in Nederland ongeveer 70 soorten libellen en waterjuffers, waarvan er 20 redelijk algemeen zijn.
Met een aantal eenvoudige maatregelen kunt u uw tuin of erf omtoveren tot een libellenparadijs, zodat u van dichtbij van deze luchtacrobaten kunt genieten.
Weetjes
Het verschil tussen echte libellen en juffers is het beste te zien bij zittende dieren. Libellen zitten met de vleugels opengespreid. Juffers zitten met de vleugels naar achter gevouwen
Libellenlarven lijken nog totaal niet op volwassen dieren. Ze leven in het water en voeden zich met allerlei waterdiertjes, zoals muggenlarven. Na een periode van enkele maanden tot een paar jaar(!) klimmen ze uit het water en verlaten ze hun larvenhuid. Daarna zijn ze te zien zoals wij ze het beste kennen: als volwassen libel
Libellen kunnen niet steken. Dit is een hardnekkig misverstand. Ze hebben geen angel. Hun kaken gebruiken ze alleen bij de vangst van prooien, niet als verdedigingsmiddel. Mensen bijten doen ze niet
Wat je kunt doen voor libellen
Leg een vijver of poel (zie amfibieënpoel) aan met waterplanten. Dit trekt veel libellen aan, die er hun eieren kunnen afzetten. De larven kunnen in de vijver
opgroeien. Bij één vijver komen soms wel 10 soorten libellen en waterjuffers voor!
Voer eventueel onderhoud van de vijver of poel in verschillende fasen uit. Op die manier is er altijd voldoende schuilmogelijkheid en ruimte voor de larven om te overleven.
Zorg voor veel afwisseling in de tuin. Breng variatie aan in de soorten en de hoogte van de beplanting. Hier kunnen de libellen jagen op allerlei vliegende insecten zoals muggen en vliegjes.
Maak ook de overgangen afwisselend: beter gegroepeerde struiken met inhammen dan een rechte haag. Zo ontstaan warme, luwe plekken die nodig zijn om op te warmen en schaduwrijke plekken, waar libellen kunnen schuilen om bij grote hitte uitdroging te voorkomen.
Overige informatiebronnen
LibellenNet
Nederlandse libellen - foto's en video
Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie
Boekentips
Bos, F. & R. den Besten (illustraties), 2005 - Libellen in beeld. KNNV Uitgeverij. ISBN 978-90-5011-164-5. (Eenvoudig en goedkoop boekje met de meest voorkomende soorten.)
Bos, F., M. Wasscher & W. Reinboud, 2007 - Veldgids libellen. KNNV Uitgeverij. ISBN 978-90-5011-264-2 (Herkenningsgids voor de libellen van Europa. Voor de geïnteresseerde leek en ervaren libellenwaarnemer.)
Dijkstra, K.D.B., 2008 - Libellen van Europa. ISBN 978-90-5210-700-4 (veldgids met alle Europese libellen van de Noordpool tot de Sahara.)
Hanekamp, G., 2004 - Poelen en andere kleine wateren. Landschapsbeheer Nederland (te bestellen bij Landschapsbeheer Flevoland).