Veelgestelde vragen

Help, bever knaagt in mijn tuin

Bevers hebben een voorkeur voor bepaalde, inheemse bomen. Als je andere soorten plant in de tuin, vinden ze die wellicht minder aantrekkelijk. Voor de zekerheid kan je ook gaas  aanbrengen. (bron zoogdiervereniging)

Beverburcht

In Flevoland bouwt de bever de burcht meestal op het land. De burcht is gebouwd van op elkaar gestapelde takken, waartussen vaak modder en waterplanten zijn aangebracht; de ingang ligt onder water. Een burcht kan een oppervlak van een aantal meters beslaan en enkele meters hoog zijn.  Gangen naar de burcht hebben een diameter van 35 cm. Om overdag te rusten, maakt de bever vaak een leger. Het leger van de bever is een plek met platgetrapte vegetatie of een kuiltje, soms bekleed met houtsnippers. Het territorium beslaat een gebied van 100 meter tot wel drie kilometer langs waterlopen.Territoria van familieleden kunnen elkaar overlappen. Grenzen van het territorium worden met geursporen gemarkeerd met het zogenaamde ‘bevergeil’. Dit heeft een zeer bijzondere geur dat het best omschreven kan worden als een combinatie van schoensmeerolie en een ziekenhuisgeur. Deze geursporen worden afgezet op zelf opgekrabde heuveltjes van modder en/of rottende plantendelen. Deze heuveltjes hebben een onregelmatige vorm, zijn 10 tot 30 cm in doorsnee en 10 cm hoog en komen vooral voor daar waar de bever vaak in en uit het water gaat. Bron: Zoogdierveniging

Voedsel

Bevers zijn vooral 's nachts actief. Overdag brengen ze de tijd voornamelijk slapend door op legers, in holen of in burchten. Bevers houden geen winterslaap maar moeten in de winter soms noodgedwongen een poos in hun hol blijven wanneer er een ijslaag op het water ligt. Ze eten dan van hun aangelegde wintervoorraad twijgen en schors. 's Winters bestaat het voedsel voornamelijk uit bast van houtige gewassen en wortelstokken (b.v. van waterlelie). Van de boomsoorten worden voornamelijk de zachte soorten gekozen zoals populier, wilg en populier. In het zomerseizoen wordt dit menu aangevuld met kruidachtige land- en waterplanten, maar ook boombladeren. Van omgeknaagde bomen worden de zijtakken als wintervoorraad naar de burcht gesleept waar ze onder water worden bewaard. Schors en blad wordt opgegeten. Bron: Zoogdierveniging

Voortplanting

De bever leeft solitair of in een kleine familie en is monogaam. Een familie bestaat doorgaans uit een paar met jongen van dit jaar en die van de voorgaande twee jaren. Na 2 tot 3 jaar zijn bevers volwassen. De bronsttijd is tussen januari en februari. De paring, buik tegen buik, gebeurt in het water. Na een draagtijd van 3½ maand worden tussen april en juli de jongen geboren. Een nest bestaat gewoonlijk uit twee tot vier jongen. De jongen zijn bij de geboorte dichtbehaard en hebben hun ogen open. Na zes weken worden ze gespeend. Pas veel later kunnen ze net zo goed zwemmen en duiken als hun ouders. In de zomer komen de jongen, die in een hol of burcht worden geboren, naar buiten. De ouders zijn erg beschermend en helpen de jongen tijdens uitstapjes door hen voort te duwen bij lastige hindernissen of zelfs in hun voorpoten te dragen. Bij de opvoeding van de jongen worden de volwassen dieren bijgestaan door de jongen van de voorgaande twee jaar. Op 2- tot 3-jarige leeftijd verlaten de jonge bevers, net voor de geboorte van een nieuw nest, het ouderlijk territorium en gaan ze op zoek naar een eigen leefgebied. De gemiddelde levensduur is 8-12 jaar, maximaal 35 jaar.  Bron: Zoogdierveniging

Manier van tellen

Manier van tellen.

Vleermuisvriendelijk bouwen

 Voor wie te maken heeft met bouw, renovatie van gebouwen waar vleermuizen in (kunnen) huizen is deze folder interessant.

Vleermuiskasten

Vleermuiskasten heb je in vormen en maten. René Spaargaren uit Almere is nu bezig om hele grote kasten op te hangen met als doel ook ruimte te bieden aan kraamkolonies van boombewonende vleermuizen. René wil graag grote aantallen vrouwtjes van watervleermuis, grootoorvleermuis of rosse vleermuis gedurende de lente in zijn kast hebben. Reden om een kast te bouwen met veel verschillende klimaatzones en eentje waar tientallen vleermuizen in kunnen hangen.

De meeste vleermuiskasten, die opgehangen worden, hebben een veel kleiner formaat. Die kasten zijn veel minder geschikt als kraamverblijf, waar tientallen vrouwtjes tegelijk gebruik van maken. Ze dienen vaak als plek voor een kleine groep mannetjes of als paarplaats. Het is meestal de boombewonende ruige dwergvleermuis die zo’n kast bezet. Het is de ‘neef’ van de gewone dwergvleermuis, die de meeste mensen in hun tuin zien vliegen (en die houten kasten nauwelijks gebruikt).De ‘ruige’ is een bijzondere vleermuissoort ,omdat er in Nederland gedurende de zomer geen (of nauwelijks) vrouwtjes aanwezig zijn. De vrouwtjes wonen in deze periode in oostelijk Europa (Estland, Litouwen, Polen) en komen voor de paring en overwintering richting Nederland. Tijdens de trekperiode verdubbelt het aantal ruige dwergvleermuizen in Nederland en, net als bij de  vogels, vindt de trek vooral langs de kustlijn plaats. 

Vleermuizen in de stad

Ooit gerealiseerd dat er in je dorp of stad, naast het aantal menselijke bewoners, ook een groot aantal vleermuizen voorkomt? Verstopt in de spouwmuur wachten ze totdat alle mensen in de schemer naar binnengaan om vervolgens de stad over te nemen.

In Flevoland  is het vooral de gewone dwergvleermuis die veel voorkomt. Rond deze tijd vliegen de jongen van de vleermuis mee als de kraamkolonie met vrouwtjes in de schemering uitvliegt. Het aantal uitvliegende dieren neemt dus in deze periode toe.

Energieneutraal bouwen en renoveren is tegenwoordig gewenst. Alle spleten en kieren in huizen moeten dan natuurlijk verdwijnen. Willen we onze medebewoners dus blijvend onderdak bieden, dan zal voorafgaand aan de verbouwing ook bepaald moeten worden waar de gewone dwergvleermuis in het energieneutrale gebouw een plek krijgt. Met woningbouwverenigingen wordt nu nagedacht op welke manier dit het makkelijkst kan.  Waar kunnen spleten en kieren bewust gecreëerd worden zonder dat dit effect heeft op het energiehuishouden  en die de dieren wel goed kunnen gebruiken? 

De Oostvaardersplassen is slechts beperkt openbaar toegankelijk. Met name in het moerasdeel komen weinig mensen. Dit heeft tot gevolg dat er van dit gebied ook weinig waarnemingen zijn van planten en dieren en het dus lastig is om goede afwegingen te maken in het beheer van het gebied.  Eén van de soortgroepen met daarin veel zwaar beschermde soorten zijn de ‘vleermuizen’. Reden om deze diergroep eens nader te onderzoeken. Zeker omdat de meervleermuis net buiten de Oostvaardersplassen haar enige Flevolandse kraamkolonie heeft en dus waarschijnlijk veel jaagt in dit natuurgebied. Uitgerust met batloggers is tweemaal een bezoek gebracht aan de Oostvaardersplassen waarbij langs drie verschillende routes de vleermuizen in kaart zijn gebracht. Twee routes per kano en een route per auto. Batloggers registreren de geluiden van de vleermuizen en nemen deze op. Op een later tijdstip kunnen deze geluiden geanalyseerd worden.

Nu is duidelijk geworden dat de Oostvaardersplassen veel ruige dwergvleermuizen herbergt en dat deze soort in de drogere gebieden én ook midden op de grote plassen jagend is waar te nemen. De meervleermuis beperkt zich tot de plassen van de Oostvaardersplassen en dan in het bijzonder in het oostelijke deel (dichtst bij de bekende verblijfplaats). Duidelijk is geworden dat de meervleermuis voornamelijk in de beschutte delen van het gebied gevonden wordt: gebieden met een glad wateroppervlak bieden de meervleermuis blijkbaar goede kansen om te jagen.

Enkele jaren geleden is er ook onderzoek gedaan naar de verspreiding van de meervleermuis en  naar de effecten van verschillende kleuren licht op het gebruik van de ruimte.

natuurlijke bestrijding Lelystad

De eikenprocessierups geeft overlast doordat de rupsen bij bedreiging zogenaamde brandharen wegschieten van het lijf.  Deze brandharen zorgen voor irritatie aan huid en slijmvliezen van mens en dier. De eik is de waardplant van de eikenprocessievlinder.

Er worden in Lelystad op 10 locaties verdeeld over de stad diverse nestkasten opgehangen die gaan bijdragen aan de natuurlijke bestrijding van de eikenprocessierups.  . Het zijn nestkasten (link naar tekeningen nestkasten) waar koolmees, pimpelmees, boomklever, boomkruiper, roodborstje en winterkoninkjes in kunnen broeden. Tijdens het broedseizoen voeren de ouders de jonge vogels zeer veel rupsen. Hele nesten van de processierups kunnen op deze manier bestreden worden. Naast het ophangen van de nestkasten gaan we ook inzetten op  het ontwikkelen van meer ondergroei. Want alleen vogelkasten ophangen is niet voldoende. Diversiteit is bij bestrijding het sleutelwoord.

Helpt u mee?
Wij zoeken extra handen en ogen die mee willen helpen om de nestkasten op te hangen en te monitoren. Het monitoren geeft een goed beeld of de kasten gebruikt worden door vogels. Minimaal 1 x per maand wordt er een monitoringsronde gemaakt langs verschillende kasten. Houdt u van wandelen en wilt u de natuur een handje helpen? Dan kunt u een aantal kasten adopteren, zodat u de gegevens kunt bijhouden.  Ook is er de mogelijkheid om extra te zaaien, bosplantsoen aan te planten of een ander maaibeheer uit te voeren.
Woont u in Lelystad en wilt u mee te helpen?  Dan kunt u contact opnemen met Petra Borsch Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

natuurlijke manieren

Veel beter en goedkoper dan kunstmatig bestrijden is het om de natuur ons een ‘ecosysteemdienst’ te laten bewijzen. Vogels, vleermuizen en sluipwespen kunnen onze partner zijn mits we een landschap laten ontstaan waarin deze soorten zich thuis voelen. In een gezond ecosysteem, met veel soorten bij elkaar die elkaar ‘in het gareel’ houden, krijgt één soort minder de kans om erg talrijk te worden.
 Vleermuizen eten bv. de vlinders. Sluipwespen leggen hun eitjes in het lichaam van een rups, waarna de wespenlarf de rups stukje bij beetje opeet.

Beplanting aanpassen 

• structuurrijke randen en een diversiteit aan bloeiende struiken en struweelsoorten.
• het doorbreken van monoculture eikenlanen door inplanten met andere boomsoorten

In een natuurlijke berm staan veel verschillende soorten planten waar weer allerlei soorten insecten van leven. Door een beheer van maaien en afvoeren waarbij een deel van de vegetatie blijft staan ontstaat hier een goed leefgebied voor allerlei soorten dieren die graag een rupsje lusten. Het is van belang plantgoed van autochtone herkomst met herkomstcertificaat aan te planten. Landschapsbeheer kan hierin advies geven. Juist op autochtone struiken leven veel insecten.

Stimuleren natuurlijke vijanden 

• Beplanting aanpassen
• (Berm)beheer gericht op meer biodiversiteit
• Ophangen nestkasten insectenetende vogels
• Vleermuizen lokken.

Bomen langs wegen  mogen niet oud worden (takken zorgen dan voor gevaar), daardoor staan er slechts bomen met maar heel weinig nestgelegenheid voor vogels. Ter compensatie kan je zorgen voor grote aantallen nestkasten, waarmee je de holenbroedende rupsenverslinders helpt. Kool- en pimpelmezen, maar ook boomklevers, voeren hun jongen grote aantallen rupsen. Hang deze kasten niet aan de eiken zelf. De rupsen zullen achter de kasten gaan zitten en daar nestelen.   

                                                                                                                                                                                                  nest processierupsen achter nestkast

Sommige vleermuizen eten de eikenprocessievlinder. In Flevoland zijn dat de laatvlieger en de grootoorvleermuis (zeldzaam in Flevoland). Deze laatste kan geholpen worden met het ophangen van vleermuiskasten. Ook de dwergvleermuiis zal die kasten gebruiken, alleen eten zij helaas niet de 'grote' vlinders. De laatvlieger woont in gebouwen, met wat kleine aanpassingen kunnen gebouwen aantrekkelijk worden voor deze vleermuis. Kijk daarvoor in de folder vleermuisvriendelijk bouwen.

In een omgeving met een rijke variatie aan wilde planten- en diersoorten zijn de rupsen veel minder talrijk. Het helpt om onder eiken  kleinblijvende bomen en struiken te planten. Dit zorgt voor een variatie aan insecten, vogels en vleermuizen. Er zijn een dertigtal sluipwesp- en sluipvliegsoorten, loopkevers zoals de kleine en grote poppenrover, kortschildkevers, roofwantsen, gaasvlieglarven en 2-stippelige lieveheersbeestjes die de natuurlijke vijand zijn van de rups. Sluipwespen leggen bv. hun eitjes in het lichaam van een rups, waarna de wespenlarf de rups stukje bij beetje opeet.
Deze sluipwespen, sluipvliegen, gaasvliegen komen graag af op schermbloemige planten. Anderen bezoeken juist kruidachtige planten.     

Download het infoblad over de natuurlijke bestrijding van de eikenprocessierups.
                                                                                                                                                                                   

gemeenten/overheden

Ruim de helft van de 355 gemeenten in Nederland gebruikt bacteriepreparaten (XenTari) of aaltjes (Nematoden) tegen de eikenprocessierups. Deze biologische middelen doden niet alleen eikenprocessierupsen, maar ook de rupsen van ruim 100 soorten onschadelijke nachtvlinders.

Biologisch, maar niet onschuldig
Bestrijding met aaltjes of bacteriepreparaten wordt door veel gemeenten omschreven als onschuldige bestrijdingsmethoden voor mens en dier. Dit is niet het geval. De bacteriepreparaten kunnen huidirritatie veroorzaken bij mensen en mogelijk ook bij huisdieren. Zowel de bacteriepreparaten als de aaltjes werken niet specifiek op de eikenprocessierups: ze treffen alle rupsen die in de eiken leven.

Mag er overal met biologische middelen gespoten worden?

De middelen mogen niet worden gebruikt op plekken waar wettelijk beschermde vlindersoorten voorkomen. In beschermde natuurgebieden (Natura2000) waar beschermde dieren voorkomen kan de behandeling schadelijk zijn en dus niet toegestaan. De middelen mogen niet in het oppervlaktewater komen, dus mogen niet gebruikt worden bij watergangen. VERTIMEC is een verboden middel.

Bacteriepreparaat en aaltjes, mogen wel gebruikt worden en zijn toegelaten door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB).

Preventieve bestrijding met aaltjes of bacteriepreparaten, wat is de beste optie?

Wanneer aaltjes (nematoden) vroeg in het voorjaar worden toegepast (tot het moment dat de knoppen van de eik uitkomen) is er beperkte kans dat rupsen van andere nachtvlinders dan de eikenprocessierups getroffen worden.
Bacteriepreparaten worden in de boom gespoten als de eik in blad staat, een moment waarop al tientallen andere soorten nachtvlinders als rups in de eiken zitten. Bovendien blijven bacteriepreparaten langer actief (ca. 10 dagen) dan nematoden (max. 1 dag) en kunnen op de begroeiing onder de eiken terecht komen. Daarom zijn nematoden te prefereren boven bacteriepreparaten (zoals Xentari).